AD REM
Het is een benijdenswaardige eigenschap: de alertheid bezitten om in een fractie van een seconde en, jawel, ongeremd een gesprek te sturen, de associatieve potentie van een woord of wending meteen uit te buiten, met een flitsende gedachte een vonk van humor, een bijtend inzicht of een semantisch surplus te genereren. Wie goed is in het ad rem, is meestal een taalliefhebber, een wendbare woordvirtuoos, allerminst een verbale klungelaar die struikelt over zinnen.
Stotteraars zijn hoogstens in hun gedachten ad rem.
Soms, in mijn beste momenten (en die zijn schaars), etaleer ik wel eens de kunde van het alert reageren. Vaak in koffiegeleuter en vrijblijvende babbels, soms ook eens in een heftig dispuut of een heel belangrijk gesprek waarin de adrenaline mij toestroomt. Ik ben dan zo goed in ad rem zijn dat ik sneller spreek dan de gedachten mij toevlieden, waardoor ik er zelfs in slaag mezelf te overtuigen van zaken die ik tot dan nog niet eens bewust had overwogen. Heel soms overkomt het mij – en ik wik hier mijn woorden: overkomt het mij dat ik iets kluchtigs uit mijn taalhoed tevoorschijn tover. Maar dat is maar heel soms. Soms kom ik in mijn schamele pogingen niet verder dan iets stoms, een gênante woordspelerigheid – soms, stoms – die alleen ikzelf geestig vind en, wanneer ik merk dat ik daarin alleen sta, eigenlijk ikzelf ook niet meer.
Ad rem? Ach. Zeer vaak komt het voor dat ik pas uren nadat het gesprek is afgelopen de juiste replieken vind. Dan vallen mij, zomaar, gratis en voor niks, nog eens de zin te binnen die een open doelkans vormde voor mijn helaas te trage scherpzinnigheid, en mijn perfecte repliek erop. Veel te laat natuurlijk: geen kat luistert nog, iedereen is al naar huis, mijn spitsvondigheden zijn uitgedroogde vijgen na Pasen, ik ben een preker in de woestijn.
Ik prijs mij gelukkig dat ik een goede pen heb. Dat vormt onder meer voor het te geremd en het onvoldoende ad rem zijn in reële gesprekken een geschikte compensatie.
En het voordeel is dat je al je stomme interventies op tijd kunt wegwieden.
