voor deze rubriek selecteer ik de beste stukken die op deze blog zijn verschenen
ARREN MOEDE
Je zou soms de joker moeten kunnen inzetten – maar er zijn van die situaties. Niet voor alles bestaat een joker. En dan doe je maar iets, omdat het beter is dan niets en er geen betere middelen voorhanden zijn.
Voorwaarde is wel dat je weet wanneer je hem moet inzetten als je er een ter beschikking hebt.
Mensen van mijn generatie – gek, ik begin die uitdrukking steeds vaker te gebruiken; als je jong bent doe je dat niet; alsof je maar van generaties spreekt in retrospectief – mensen van mijn generatie zullen zich, toch als het Vlaamse mensen zijn wier ouders over een televisietoestel beschikten, maar ik spreek over de late jaren zestig-begin zeventig, dus dat zal dan waarschijnlijk wel het geval zijn geweest… – ik herneem: Vlaamse mensen van mijn generatie, geboren in het begin van de jaren zestig van de vorige eeuw, zullen zich vast en zeker het televisieprogramma ‘Spel zonder grenzen’ herinneren. Die mensen weten nu wellicht al wat ik in dit lemma, dat ik met een opmerking over het inzetten van jokers aanvatte, zal vertellen.
In ‘Spel zonder grenzen’ namen landenteams het tegen elkaar op in een competitie die bestond uit allerlei dwaze spelletjes zoals elkaar, gekneld in een autoband en strijdend op een met bruine zeep ingesmeerde tatami, de loef afsteken, met water gevulde houten tobben over concurrerende ploegen uitstorten, met een reuzebal cyclobal spelen op driewielers met wielen van ongelijke omvang, enzovoort. Je kon het zo gek en dwaas niet verzinnen, of de bedenkers van de spelletjes waren jou al voor geweest. ’t Waren de beginjaren van de kleuren-tv, dus werd er bij de opbouw van de bordkartonnen decors kwistig en zonder al te veel zorg voor coloristieke harmonie met kleurenverf gesmost. De spelleiding was in handen van twee zebra’s, ik bedoel een als ijshockeyscheidsrechters uitgedost arbitrageduo afkomstig uit een of ander niet nader genoemd belastingparadijs dat te klein was om als afzonderlijk land deel te nemen, waardoor de neutraliteit van het duo verzekerd leek. België (toen was van Vlaanderen nog geen sprake) eindigde steevast laatste of, als het een keer niet over de hele lijn slecht afliep, voor- of derdelaatste.
Een van de verklaringen hiervoor was: domheid.
De Belgen kregen immers het jokerreglement nooit echt goed onder de knie. De joker, die goed was voor een verdubbeling van de behaalde punten, kon je in één van de spellen (manches) inzetten. Dat kon je uiteraard het best doen in een spel waarin geen enkel ander land zijn joker inzette. Dat kon je echter niet op voorhand weten; je maakte het meeste kans als enige je joker in te zetten in wat je als het moeilijkste spel beschouwde. Maar ook dat was niet zeker want ook de anderen konden die redenering maken. Enfin, dat was in elk geval een spannend spelelement. In elk spel was er telkens een land dat vrij was, dat niet mee mocht doen en dan van op de zijlijn mocht toekijken hoe de anderen een terugkaatsende boksbal tegen hun kop kregen, een reuzegroot kaartenhuis deden instorten vlak voor ze de laatste kaart hadden geplaatst, pijnlijk uitgleden op een schuin vlak en onherroepelijk tussen andere gesjeesde kandidaten in een met een niet nader genoemde maar in elk geval bijzonder smeuïge slijkgroene (kleuren-tv!) substantie gevuld bad terechtkwamen. Waarin ze, alvorens zelf slijkgroen gekleurd terug boven te komen, uiteraard eerst volledig kopje onder gingen. Enzovoort enzovoort, zo’n ‘Spel zonder grenzen’-avond diende uiteraard goedgevuld te zijn met luim en jool. Het valt nu nog maar moeilijk voor te stellen maar de mensen bleven er indertijd voor thuis.
Wat je niet mocht doen, was je joker inzetten in het laatste spel. Dat was het enige waarin álle landen aantraden en de behaalde punten werden er sowieso dubbel geteld.
Dan zullen we onze joker in dat laatste spel inzetten, dacht dus de Belgische delegatie, die het reglement niet tot in de allerkleinste lettertjes had gelezen. Twee keer dubbel, dat is maal vier: daar zal niemand aan gedacht hebben!
Wij, thuis gezellig voor de buis gezeten, zoals op datzelfde ogenblik een paar miljoen andere Vlamingen en over heel Eurovisie-Europa ongetwijfeld vele tientallen miljoenen voltallige huisgezinnen, zagen het aankomen. Maar toch vooral wij, wij die ons vereenzelvigden met onze ploeg, met de pijnlijke afgang waarop onze ploeg afstevende, met de gêne die ons bekroop toen het scheidsrechterlijke duo in het wit-zwartgestreepte T-shirt (met borstzakje, waarin steevast een dure chronometer of een opschrijfboekje stak) onze delegatieleider bij aanvang van het laatste reguliere spel erop attent maakte dat België de joker nog niet had ingezet. Een van die twee scheidsrechters heette – heel toepasselijk – Gennaro. Onze gegeneerdheid zat al in die man zijn naam ingebakken. Jan Theys, de BRT-commentator die ons de hele avond met zijn voorgewende betrokkenheid enthousiast had proberen te maken, maar die ook zijn wrevel niet had kunnen wegstoppen toen stilaan bleek dat de hoogste eer ook deze keer weer niet zou worden behaald; Jan Theys, die ooit live, met microfoon en al (die waren toen nog niet draadloos) in een van die ellendige waterbaden sukkelde en dat helemaal niet prettig vond; Jan Theys dus zag het aankomen en zei: ‘Zeg dat het niet waar is, wij denken dat wij de joker in het laatste spel mogen inzetten, maar, beste kijkers, dat mag helemaal niet! Dit is het laatste spel waarin wij de joker kunnen inzetten. Als wij het nu niet doen, zijn we hem gewoon kwijt!’ ‘Ai-ai-ai’, zuchtten wij gezamenlijk voor de buis. Wij hadden het eerlijk gezegd ook zien aankomen, maar bescheiden en dociel als wij waren, hadden wij tot op het moment dat Jan Theys begon te zuchten de mogelijkheid niet uitgesloten dat niet de Belgische delegatie maar dat wij ons vergistten: in die tijd ging er van de tv een nog ongecontesteerd gezag uit. (Ook dat kunnen wij ons heden ten dage nog maar moeilijk voorstellen!)
Gennaro en zijn kompaan (wiens naam ik vergeten heb maar het moet op Wikipedia zeker gemakkelijk terug te vinden zijn, en wie weet, misschien zijn er nog wel fragmenten van die op Europese schaal georganiseerde lol terug te vinden op YouTube); Gennaro en zijn kompaan dus overlegden druk, en riepen na een ellendig lange stilte, die zelfs praatvaar Jan Theys maar met de grootste moeite wist te overbruggen – het scheelde geen haar of de BRT had ons het ‘Interludium’-pancarte voorgeschoteld –; Gennaro en zijn kompaan dus riepen de Belgische delegatieleider bij zich en wezen hem op het onherroepelijke verdict.
Waarna de Belgische delegatie uit arren moede in dat laatste spel, waarin het helemaal niet uitblonk, haar joker inzette.
Met de gekende gevolgen.
Toen de meeste lol ervan af was en de meest vooruitstrevende Eurovisie-televisielanden zich aan andere rotzooi waagden, kon je het spelprogramma nog wel eens zien opduiken in achtergebleven contreien. Dan namen landen als Portugal of Malta het op tegen obscure Balkanstaten, voor zover die al niet in een bloediger spel met elkaar verwikkeld waren. Een waarin geen jokers konden worden ingezet.
