Ik was vooraf een beetje op mijn hoede voor The Wind that Shakes the Barley: de moralistisch aangedikte sociale dramatiek van Loach (Raining Stones); de steevast terugkerende kwalificatie ‘hard’ bij mensen die de film al hadden gezien en ook aanraadden. Niet dat een film niet hard mag zijn, maar dat dit oordeel zo opvallend unaniem opdook bij onafhankelijk van elkaar sprekende mensen…
Ja, hard is The Wind… inderdaad. Keihard. Verschrikkelijk hard. Maar Loach toont in zijn interpretatie van de 20ste-eeuwse Ierse geschiedenis geen gratuit geweld. De hardheid van zijn film is op een overtuigende manier zinvol. Loach maakt duidelijk wat dat is, ‘een spiraal van geweld’. Op een gegeven ogenblik zijn er al zoveel offers gemaakt dat je niet meer terug kunt. Het respect voor wie werd geslachtofferd gebiedt om de redenen waarvoor dat is gebeurd nu niet ineens te gaan aanpassen aan een nieuwe realiteit. Het respect voor de doden en gemartelden noopt tot onbuigzaamheid. Op die manier kan het gebeuren dat op den duur broeders tegenover elkaar staan.
Loach slaagt er in over te brengen wat dat verscheurende morele dilemma van de volgehouden loyauteit binnen een onverzettelijke oog-om-oog-oorlogslogica betekent. Hij laat het de toeschouwer aan den lijve ondervinden. En dat is, letterlijk, een fysieke ervaring. Als je sympathiseert met een rechtvaardige zaak – en dat doe je in het begin van de film onvermijdelijk – dan, zo lijkt Loach te willen zeggen, moet je consequent blijven en in zekere zin méégaan in die spiraal van geweld. Of er minstens begrip voor opbrengen. De toeschouwer moét, ook al is hij geneigd zich af te wenden omdat het geweld in al zijn zichtbaarheid (en hoorbaarheid, bijna tastbaarheid) schier onverdraaglijk is – hij moét blijven kijken. Uit respect voor wat die mensen in die verschrikkelijke historische werkelijkheid die in de film wordt geëvoceerd hebben meegemaakt, voor de rechtvaardige strijd die ze hebben gestreden.
The Wind that Shakes the Barley is een noodzakelijke film omdat hij duidelijk maakt wat terreur is, wat mensen tot het uiterste doet gaan en grenzen doet overschrijden. Loach stelt de morele vragen die door terreur worden opgeroepen, uiteraard zonder de misdaden goed te keuren.
