080313 - 'Being ignored is a great privilege.' Dat zei, naar verluidt, Saul Leiter. Saul Leiter, ik wist het ook niet, was na de Tweede Wereldoorlog als fotograaf actief in New York. Op straat voor zijn plezier, in modehuizen voor zijn boterham. Zijn ‘vrij’ werk bleef lange tijd onopgemerkt. Leiter kreeg weliswaar in de jaren vijftig wel twee exposities in het MoMA, geen geringe eer, maar daarmee hield het op. Hij bleef de straten afschuimen, maar bewaarde al zijn films (zonder prints te maken) en diepte ze pas op hoge leeftijd in de jaren negentig nog eens op. En nu wordt hij, met publicaties en tentoonstellingen (waarvan een nog tot 13 april in de Fondation Henri Cartier-Bresson in Parijs) gefêteerd en gecanoniseerd.
‘Being ignored…’: het is voor een fotograaf een dubbelzinnige opmerking. De fotograaf stelt, al dan niet met enige verbittering, dat hij nu net door het uitblijven van erkenning zijn eigen stijl, zijn eigen visie heeft kunnen ontwikkelen. (Het citaat gaat als volgt verder: ‘That is how I think I learnt to see what others do not see and to react to situations differently. I simply looked at the world, not really prepared for anything.’) Maar tegelijk zegt de straatfotograaf die Leiter is (of was: hij is geboren in 1923 en is nu, naar ik aanneem, wellicht niet meer actief) natuurlijk ook iets over zijn werk. Zelf onopgemerkt blijven is voor de straatfotograaf natuurlijk een essentiële opgave. Want door te fotograferen grijpt hij diepgaand in op zijn onderwerp. Beter voor hem, en voor zijn foto’s, is het niet opgemerkt te worden.
Voor zover het mensen zijn, natuurlijk. Maar zijn het wel mensen die door Saul Leiter worden gefotografeerd? Leiter was ‘a photographer less of people than of perception itself’.Hij betrekt hun contouren en kleuren in een compositie die soms abstract wordt, die volledig los komt te staan van de situatie, waarin geen enkele anekdote nog aanwezig is. Dit wordt in de hand gewerkt door de onscherpe focus, of doordat de figuren door ramen, vaak beregende ramen, worden gefotografeerd, of in spiegels – wat deze figuren vervormt, vervaagt, abstracter maakt. Deze abstrahering geeft de foto’s van Leiter een schilderkunstige kwaliteit waarin, volgens de internetscribenten, de door hem geliefde Bonnard doorschemert.
