210519
Het is niet van mijn gewoonte om boeken niet uit te lezen,
maar nu leg ik er toch twee tegelijk aan de kant. (Het leven is kort en er is
nog zoveel, enzovoort – .)
De ontdekking van de wereld van de Braziliaanse
schrijfster
Clarice Lispector (
A discoberta do mundo, 1984;
vertaling
Harrie Lemmens, 2016) is een verzameling krantencolumns,
‘kronieken’ noemde zij ze zelf. Ik schafte mij het boek aan omdat
Pierre
Plum er indertijd zo enthousiasmerend over schreef op zijn onvolprezen FB-tijdlijn.
Volgens het achterplat vormen deze ‘mengeling van essays, aforismen,
gesprekken, gedachtestromen, herinneringen en mijmeringen’ een ‘prachtig
zelfportret’. Dat zal dan wel zijn, maar deze vrouw, die – nog altijd volgens
dat achterplat – wordt omschreven als ‘raadselachtig, hermetisch,
ondoorgrondelijk, enigmatisch en, dus, mysterieus’ heeft mij ook na tweehonderd
bladzijden niet weten te boeien. Integendeel, ik vind haar zelfingenomen,
hautain, egocentrisch en, niet onbelangrijk, helemaal niet zo’n goeie
schrijfster. Desalniettemin streepte ik hier en daar iets aan. Bijvoorbeeld:
‘Sommige dagen zijn zo saai en leeg dat ik jaren van mijn leven zou geven in
ruil voor een paar minuten van genade.’ (78) Of, toepasselijk: ‘De tijd vliegt,
de tijd is kort: ik moet opschieten maar tegelijk leven alsof mijn leven eeuwig
is.’ (91) Ik liet het boek steeds vaker liggen, vergat op den duur dat ik erin
bezig was, en houd het nu dus voor bekeken. Adieu, Clarice! *
Ook voor
Uwe Johnson heb ik geen tijd meer, althans
niet voor
Vermoedens omtrent Jakob (
Mutmassungen über Jakob,
1959; vertaling
Carlien Brouwer, 1990), waaraan ik begon omdat ik had
vernomen dat je het kunt lezen als voorbereiding op het hier op mij wachtende,
monumentale en, als ik
Herman Jacobs mag geloven, fenomenale
Een jaar
uit het leven van Gesine Cresspahl. De lezer wordt in het nawoord
gewaarschuwd: Johnson houdt ervan om allerlei registers en chronologieën door
elkaar te mengen en verschillende personages aan het woord te laten zonder
duidelijk te maken wie dan wel aan het woord mag zijn. Het resultaat is dat je
je meer zit af te vragen wie en hoe en waar dan dat je oog hebt voor de inhoud
van het verhaal, de historische context, het achterliggende ideeëngoed
eventueel. Waardoor je aanzwellende ergernis over het feit dat je meer een
puzzel zit op te lossen dan een roman aan het lezen bent je aanvankelijke
nieuwsgierigheid wegduwt en er vooral frustratie overblijft. Zo is het althans
mij vergaan. Ik wil gerust een 62 jaar geleden boek lezen over een achterhaalde
politieke situatie in een ander land (Stasipraktijken vlak voor het oprichten
van het IJzeren Gordijn), maar als ik daar buitensporig veel moeite voor moet
doen, ja, dan diep ik wel een ander boek over die materie op uit mijn
bibliotheek: Uwe Timm of Uwe Tellkamp of Christa Wolf of Greta Seghers, ik zeg
maar iets, auteurs die misschien iets minder experimenteel en avantgardistisch
zijn dan deze Uwe Johnson waar ik niet slim genoeg voor ben. *
Intussen heeft Rudi Laermans mij wel aangepord om toch
door te zetten met Vermoedens omtrent Jakob: ‘Geen makkelijk boek, al
lijkt het mij heel goed vertaald. Zinderend van radeloosheid: persoonlijk,
politiek, relationeel. Met nog eens een melancholische ondertoon ook. (…) Lees
eerst het nawoord, dat geeft de sleutels voor de stemmen, zonder ook de
verhaallijnen te onthullen. Al houd ik wel van de relatieve autonomie van die
stemmen: alsof je in het café zit te luistervinken.’ Die bedenking, van dat
luistervinken, had ik mij ook al gemaakt, maar als je niet kunt achterhalen
waarover die stemmen aan de toog het dan uiteindelijk hebben, houd je daar toch
op den duur mee op. Maar goed, misschien geef ik Jakob toch nog een kans. *
