071221 en 080101 – Een van de grote kwaliteiten van Ian McEwans Aan Chesil Beach is dat de dramatische opbouw naar de ontknoping een schijnbeweging bevat. Als je denkt dat de plot een climax kent in de mislukte huwelijksnacht, een climax die dus veeleer een anticlimax is, heb je het mis. Het boek gaat over meer dan seksuele moraal in tijden van de Koude Oorlog (de Koude Oorlog als ruimer tijdskader voor de oorlog tussen de seksen, die vaak ook een koude oorlog is). Ian McEwan heeft het met zijn novelle uiteindelijk over het probleem van de menselijke vrijheid.
Aan Chesil Beach gaat natuurlijk ook over de catastrofe van een eerste seksuele treffen in een tijd waarin de eerste huwelijksnacht inderdaad vaak ook de eerste intieme ‘kennismaking’ betekende, met soms alle gevolgen van dien. Maar na deze zorgvuldig opgebouwde (anti)climax volgt het échte hoogtepunt van het boek, de echte ontknoping. Die speelt zich af op Chesil Beach, een uit miljoenen keien bestaande landtong. De zee heeft vele tienduizenden jaren de tijd genomen om die keien volgens grootte te rangschikken. En tegenover die eeuwigheid staat de fractie van een seconde waarin beide protagonisten beslissen over twee levens. Tegenover het eindeloze geduld van de zee staat de impulsiviteit van hartverscheurende beslissingen. Hierin kristalliseert zich het gewicht, de ondraaglijke last, van de persoonlijke vrijheid. De noodzaak om over het eigen leven te beschikken, weegt soms te zwaar voor een mens. Dáárover gaat Aan Chesil Beach uiteindelijk. En McEwan heeft deze dramatische climax bijzonder goed voorbereid, onder meer door tegenover dit ondraaglijke maximum van vrijheid het al even ondraaglijke maximum van toeval, en dus onvrijheid, uit te zetten: het toeval waarmee Florence en Edward elkaar ontmoeten wordt door McEwan niet zomaar in de verf gezet.
De setting voor de echte climax, het keienstrand, is uiteraard geenszins arbitrair gekozen: soms, zo lijkt McEwan te suggereren, zou een mens beter wat geduldiger te werk gaan (zoals de zee bij het ordenen van de keien). Edward beseft veel later in zijn leven dat zijn liefde voor Florence mits wat geduld wellicht toch had kunnen bestaan.
