notitie 387

DE AAMBEIEN VAN DE LATERE PRESIDENT

Václav Havel belandde ‘wegens het ondermijnen van de Tsjechoslovaakse Republiek’, om politieke redenen dus, tot drie keer toe in de cel. Eind 1989, bijna zeven jaar na zijn laatste vrijlating, werd Havel president. Dat bleef hij tot 2003. Tot 1992 nog van het unitaire Tsjecho-Slowakije, na de splitsing van dat land enkel nog van Tsjechië.

Havel probeerde vanuit de gevangenis de relatie met zijn vrouw Olga Šplíchalová levendig te houden. Václav en Olga waren in 1979 vijftien jaar getrouwd. Uit de brieven, die zijn geschreven in de periode tussen 4 juni 1979 tot 30 januari 1983, valt niet meteen op te maken dat het huwelijk van Havel in zwaar weer verkeerde. Hij bezigt inderdaad niet de taal der verliefden, maar dat kun je misschien na vijftien jaar huwelijk niet meer verwachten. Havels biograaf Michael Zantovsky brengt in zijn aan Václavs hechtenis gewijde hoofdstuk opheldering met betrekking tot dat huwelijk: Václav was niet vies van een scheve schaats. Maar Olga evenmin. Hun huwelijk stond, toen Václav in hechtenis werd genomen, op springen. Maar de penitentiaire miserie noopt hem tot bezinning. Hij is afhankelijk van Olga’s bereidheid om hem te helpen. Hij slaat een opvallend onderdanige toon aan. Hij maakt lijstjes met zaken die hij nodig heeft, en dringt herhaaldelijk aan op meer en langere brieven.

Het huwelijk zou uiteindelijk toch standhouden tot het overlijden van Olga in 1996. Václav Havel stierf vijftien jaar later, eind 2011. Dat hij de leeftijd van 75 jaar bereikte, mag gezien zijn levensstijl een prestatie worden genoemd. Misschien heeft zijn gevangenschap het huwelijk gered. Als dat waar is, moge het een les zijn voor echtelieden die hun huwelijk als een gevangenis ervaren.

De Brieven aan Olga bevatten gelukkig niet alleen praktische verzuchtingen. Havel maakt er studies in over stemmingen en schrijft een aanzet tot ethische en metafysische beschouwingen. Het zijn niet meteen onderwerpen die je verwacht in een amoureuze correspondentie. Het is duidelijk de bedoeling om deze teksten in latere publicaties uit te werken. Havel diende ook rekening te houden met de gevangeniscensor, die over zijn schouder meelas. Daardoor vernemen we opvallend weinig over de slechte behandeling en de vernederingen die Havel moest ondergaan. Toch leren we de dramaturg ook kennen als een niet al te gezonde man van middelbare leeftijd, die gebukt gaat onder allerlei kwalen. Vooral de aambeien waarmee hij af te rekenen krijgt, hinderen de latere president.

Václav Havel, Brieven aan Olga
Michael Zantovsky, Havel. A Life