voor deze rubriek selecteer ik de beste stukken die op deze blog zijn verschenen
Doordat gisteren iemand op Facebook er reclame voor had gemaakt, zat ik deze voormiddag te kijken naar het interview met Jeroen Brouwers op Nederland 1. Ik zou er nooit weet van hebben gehad. Voor weinig schrijvers zou ik mij deze inspanning getroosten, maar voor Brouwers, toch een van mijn préférés, maak ik graag een uitzondering. Naar verluidt komt hij helemaal niet vaak op televisie, en het evenement had bovendien, vanwege de gevorderde leeftijd en de krakkemikkige gezondheidstoestand van de geïnterviewde, ook de allure van een afscheidsgesprek. Het soort interviews, denk je dan, waaruit voor de televisuele necrologie fragmenten zullen worden geput. Zoals je bij het fotograferen van oude mensen soms de bijgedachte kunt hebben dat dit misschien het laatste portret wordt, en dat het mogelijk in aanmerking komt om het doodsprentje op te sieren.
Het interview verloopt moeizaam. Wim Brands heeft duidelijk veel respect voor de bejaarde en kortademige schrijver, maar de bejaarde en kortademige schrijver is stug en vermoeid: hij heeft, zo zegt hij, na het verschijnen van zijn ‘laatste’ roman Het hout al een stortvloed aan interviews over zich heen gekregen. Een paar keer beantwoordt hij een vraag met ‘Lees mijn boek, daar staat het allemaal in’, maar dan vraagt Brands, die uiteraard zijn publiek te bedienen heeft, beleefd of het toch mogelijk is het ten behoeve van de kijkers nog eens uit te leggen. Waarop Brouwers braaf zijn mantraatje opzegt.
Een van de vragen die hij te beantwoorden krijgt, echt een necrologievraag, is hoe hij tot schrijven gekomen is. ‘Ik wou eerst acteur worden, maar daar had ik geen talent voor. Dan maar regisseur, maar dat mocht niet. Dan componist, maar dat bleek te moeilijk. Schilder? Neen, toch maar niet. Toen dacht ik, laat ik schrijver worden. Daar heb je enkel een papier en een potlood voor nodig, dat kan iedereen en dus ik ook.’ Een broodjeaapverhaal, gebracht met een clausiaans aandoende valse bescheidenheid. Brouwers voert een nummertje op.
Later op de dag staat de radio op terwijl ik aan de afwas sta. Radio 1, met het programma Touché, waarin Friedl’ Lesage zeer verdienstelijk belangrijke en soms ook minder belangrijke cultuurmensen interviewt. Het is, vanwege de eindejaarsperiode, een compilatie van hoogtepunten uit het voorbije jaar en op die manier kan het gebeuren dat Jeroen Brouwers ook hier de revue passeert. Dat moet een van de vele interviews zijn geweest die hem zo vermoeid voor Wim Brands heeft doen plaatsnemen. Hoe hij tot schrijven is gekomen, vraagt Friedl’ (het afkappingsteken staat echt daar, ik heb het gecontroleerd). ‘Ik wou eerst acteur worden,’ begint Brouwers, ‘maar daar had ik geen talent voor.’ Enzovoort.
Het interview is een moeilijk genre. Eigenlijk moet de interviewer maar één ding vermijden, en dat is het soort vragen te stellen die de geïnterviewde uitputten en een weerzin bezorgen om hoe dan ook in een dergelijke situatie te belanden, een waarin hij steeds dezelfde vragen met steeds dezelfde riedels moet beantwoorden. Dat is niet gemakkelijk want welke vragen moet je als interviewer dan wel stellen? En je moet aan je publiek denken! En aan het gegeven dat die mens die voor je zit binnenkort misschien dood is. En dan moet je nu eenmaal aan een schrijver vragen hoe hij tot schrijven is gekomen.
't Is hoe dan ook een misvatting te denken dat die mensen iedere keer iets anders te vertellen zullen hebben. En als iemand zo oud en ziekelijk is, wordt het gênant. Interview zo’n mens dan één keer en verkoop dat interview aan de verschillende media, denk ik dan. Maar zo werkt het natuurlijk niet.
