voor deze rubriek selecteer ik de beste stukken die op deze blog zijn verschenen
27 december 2019
GRENZEN 2
Grenzen zijn eerst en vooral door de mens getrokken lijnen in het land: lijnen die territoria afbakenen, lijnen die een onderscheid markeren tussen de ene en de andere kant. Grenzen bekrachtigen verschillen maar doen die ook ontstaan. Die verschillende identiteiten kunnen zich tegen elkaar afzetten, bijvoorbeeld door te stellen dat we beter doen wat we zelf doen, maar ze kunnen er ook naar streven om op te gaan in een groter geheel.
Grenzen veranderen. Ze kunnen verlegd worden, bijvoorbeeld na een conflict wanneer oorlogsschade met gebiedsuitbreiding wordt gecompenseerd. Soms wordt er decennia lang aan geknaagd, denk aan de zogenaamde faciliteitengemeenten waar de bestaande afbakening niet meer overeenstemt met de intussen veranderde werkelijkheid. Maar grenzen kunnen ook veranderen omdat ze aan belang inboeten.
Zo herinner ik mij dat mijn ouders, toen ik nog kind was, naar Sluis trokken om er, onder andere, boter en sigaren te kopen. Deze producten mochten maar in beperkte hoeveelheden over de toen nog gecontroleerde staatsgrens heen mee naar huis worden genomen. Nu getuigen hier en daar douanehokjes en grenspalen van een achterhaalde realiteit. En dan te weten, zoals ik onlangs vernam, dat mijn vader, niet zonder gevaar, als kind nog boter over diezelfde grens tussen Nederland en België heeft gesmokkeld. Dat gebeurde tijdens de Tweede Wereldoorlog, aan de andere kant van het land, in Kinrooi.
Ik dacht er tijdens mijn fietsreis voor het eerst aan speciaal op grenzen te letten toen ik Schengen naderde. Schengen vormt in de zuidoostelijke hoek van het Groothertogdom Luxemburg een drielandenpunt. De grenzen tussen Luxemburg en Frankrijk, Luxemburg en Duitsland, en Duitsland en Frankrijk komen er samen. Het toponiem ‘Schengen’ had voor mij altijd de symboolwaarde van openheid, transnationale contacten, het wegwerken van bureaucratische beslommeringen die gepaard gaan met het overschrijden van grenzen. Groot was dan ook mijn verbazing toen ik vijf kilometer voor Schengen op een bord las dat, wegens werkzaamheden in het stadje, de grensovergangen er gesloten waren. Dat leek mij omineus.
