IN DE WAARHEID LEVEN 2/5
Het gaat van kwaad naar erger. Waar de mensen vroeger werden voorgelogen, klein en onwetend werden gehouden onder het mom van een religie of een ideologie die een volmaakte of in elk geval betere wereld voorspiegelde, regeert nu, schaamteloos, de cynische leugen.
Door toedoen van het postmoderne nihilisme en de ontmanteling van structuren die de maatschappij overeind hielden – bij ons was dat de verzuiling – werden in steen gebeitelde waarden weggelachen en weggedeconstrueerd. Ironie, anti-intellectualisme, gemakzucht, lethargie en verkeerd begrepen democratisme verdreven de ernst en de rustige standvastigheid. De economie is in het gat gesprongen dat de uitgespeelde zingeving heeft achtergelaten en lijkt ondertussen alles te hebben overgenomen. It’s the economy, stupid! Aangezien winstbejag onverenigbaar is met waarheid – immers, elke winstmarge teert op leugenachtigheid want de verkoper is altijd geneigd om meer te vragen dan wat zijn product waard is – dringt de leugen door tot in alle aspecten van het leven en dus ook in de geesten.
Ik geef enkele willekeurige voorbeelden, zonder daar verder op in te gaan. Ik hoor mezelf al té vaak in herhaling vallen.
1. Universiteiten stellen sponsoring van bedrijven boven onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek.
2. Voetbalsupporters juichten vroeger bij sportief succes, nu bij een lucratieve transfer.
3. Reclame. Behalve hinderlijk is reclame per definitie leugenachtig. Neil Postman beschrijft in Amusing Ourselves To Death hoe reclame evolueerde van het verstrekken van verifieerbare, hoofdzakelijk talige informatie tot het verspreiden van esthetisch ingeklede, vooral met beelden werkende boodschappen die nadrukkelijk de emoties bespelen en waarbij verifieerbare waarheid een bijkomstigheid is geworden. We aanvaarden dat witter dan wit bestaat, maar realiseren ons niet dat niemand het heeft over minder wit dan wit. Reclame heeft bovendien een alsmaar grotere impact op de inhoud van de van haar afhankelijk geworden dragers – denk aan fenomenen als clickbait en kijkcijfers. Vanwege het inherent misleidende karakter van reclame en haar impact op de objectiviteit van onze informatie, ben ik – zeer radicaal en ongenuanceerd – van oordeel dat reclame zou moeten worden verboden. Of dan toch minstens aan een grondige en uiteraard onafhankelijke factchecking zou moeten worden onderworpen.
4. In de ziekenhuizen draaien scanners dag en nacht. En zeker niet altijd omdat het nodig is. De commercialisering van de zorg is een feit. Wat blijft er over van de caritas?
5. Wij eten het gif dat in ons voedsel wordt gemengd niet omdat wij maar omdat de grote bedrijven die de landbouw in handen hebben daar beter van worden.
Enzovoort. Nog veel meer voorbeelden zijn mogelijk van hoe (tot neoliberalisme gereduceerde) economie, en dus de leugen, onze levens bepaalt.
